Heb je nog nooit een gitaar pedaal gekocht en overweeg je om er een (of meerdere) aan te schaffen, lees dan vooral verder!
Ben je van plan om binnenkort de stap te wagen en je eerste gitaar pedaal aan te schaffen dan zou je zo maar eens keuzestress kunnen krijgen. Op dit moment is het aanbod aan gitaar pedalen enorm groot en je ziet al snel de bomen door het bos niet meer. Om de keuze iets makkelijker te maken staat hieronder een overzicht van verschillende categorieën pedalen.
Inhoudsopgave
Tips voor je eerste gitaar pedaal
Voordat je begint met de zoektocht naar je eerste gitaarpedaal eerst wat algemene tips. Allereerst is het goed om te weten dat veruit de meeste pedalen zonder adapter worden verkocht. Je zult er dus zelf nog een adapter bij moeten kopen. Welk type adapter je nodig hebt staat altijd in de handleiding of op het pedaal. In 90% van de gevallen heb je een zogenaamde 9 volt, center negative, Boss-type adapter nodig. Verder heb je ook altijd een extra instrument kabel nodig. Het geluid gaat van je gitaar naar het pedaal en van je pedaal naar je versterker. Als je versterker een effectlus heeft kan je deze ook gebruiken (voor sommige pedalen). In dat geval heb je 2 extra instrument kabels nodig. Dat gezegd hebbende, laten we eens kijken naar welke categorieën effectpedalen er op dit moment zijn.
Gain
In deze eerste categorie zitten gitaar pedalen die het gitaargeluid op de een of andere manier vervormen. Het is de categorie effecten die het meest populair is en niet alleen bij gitaristen en bassisten. Vervorming ontstaat wanneer je het volume van een signaal verhoogd zodanig dat het boven een drempel (headroom) uitkomt. Hierdoor worden de toppen van het signaal afgevlakt en ontstaan er allerlei (harmonische) boventonen. In onze oren klinkt dat als een ruiger, scheurend geluid, en vaak ook als warmer en expressiever. Wat precies het verschil is tussen fuzz, overdrive en distortion is in een eerder artikel al beschreven, het zijn alle drie vormen van oversturing.
Fuzz
Fuzz is de oudste vorm van oversturing dat bij toeval is ontstaan in 1961 met het nummer ‘Don’t Worry’ van Marty Robbins waar een mengpaneel met een gebroken channelstrip werd gebruikt om een basgitaar op te nemen. De sound engineer Glen Snoddy maakte er later een commercieel product van en noemde het Maestro Fuzz-Tone. Vier jaar later, in 1965, werd fuzz populair door het intro van Satisfaction van the Stones. Dit vormde de aanleiding voor een aantal zeer beroemde fuzzpedalen, waaronder de Tone Bender (1965) en de Dallas Arbiter Fuzz Face (1966).
De Fuzz Face is misschien wel het meest iconische fuzz pedaal aller tijden en het wordt nog steeds gemaakt. Dunlop heeft het merkrecht overgenomen en produceert vele varianten. Wij zijn fan van de grote rooie, de Dunlop Fuzz Face JDF2.
Overdrive
Van de drie type oversturing is overdrive de meest milde variant. Het is gebaseerd op het geluid van een overstuurde buizenversterker. Het is een dynamische vorm van oversturing die vaak heel erg goed reageert op je spel. Dat wil zeggen dat als je bepaalde noten hard aanslaat deze ook meer vervormd worden dan noten die je zacht aansluit. En draai je het volume van je gitaar terug dan zal de mate van oversturing ook afnemen. Vele beschouwen de Maxon OD-880 uit 1976 als eerste echte overdrive. Niet lang daarna bracht Boss de beroemde OD-1 uit. Veel pedalenmakers zullen dit circuit later als basis gebruiken voor hun eigen overdrive pedaal. Inmiddels zijn er legio overdrives op de markt die al dan niet gebaseerd zijn op klassieke circuits.
De Ibanez Tube Screamer is een van de meest bekende en populaire overdrives ooit. Het is een overdrive pedaal met een zeer herkenbaar geluid. Het versterkt met name het middengebied van je gitaarsignaal. De JHS Bonsai is een eerbetoon aan de Tube Screamer. Het heeft een draaiknop waarmee je door maar liefst negen klassieke, vintage, zeldzame of moeilijk te vinden variaties van de Screamer kunt schakelen.
Distortion
Distortion zit qua oversturing tussen fuzz en overdrive in. Een distortion pedaal heeft meer oversturing dan een overdrive en vaak iets minder dan een fuzz. Maar er zijn ook distortion pedalen die zich niet als zodanig laten classificeren. Distortions maken vaak gebruik van hard clipping, waarbij het signaal als het ware scherp afgekapt wordt en het klinkt dan vaak ook iets scherper dan bijvoorbeeld een overdrive. Met een distortion pedaal heb je vaak iets meer controle over je geluid en dan met name over het laag. In 1973 bracht MXR het Distortion+ pedaal uit, ongeveer tegelijkertijd met de Blue Clipper van Dan Armstrong. Niet lang hierna volgde de Boss Distortion DS-1 (1978) en de ProCo Rat (1978).
De MXR Distortion + wordt nog steeds gemaakt en wordt door velen nog altijd beschouwd als een van de beste distortion pedalen op de markt. Het pedaal produceert klassieke hardrock klanken uit de vroege jaren 80 en er zijn weinig andere distortions op de markt die klinken als deze Distortion+.
Overzicht van fuzz gitaar pedalen
Overzicht van overdrive gitaar pedalen
Overzicht van distortion gitaar pedalen
Volume en boost
De tweede categorie gitaar pedalen zijn gebaseerd op volume. Het betreft pedalen waarmee je je gitaar met je voet harder of zachter kunt zetten. Waarom zou je dat überhaupt willen? Om een aantal redenen is dat handig. Allereerst kan je het pedaal als effect gebruiken. Met een volumepedaal kan je bijvoorbeeld de attack van je noot weghalen en je gitaargeluid aan laten zwellen waardoor je als een viool klinkt. Daarnaast kan je snel bepaalde passages in een lager of juist hoger volume spelen zonder je handen hiervoor te hoeven gebruiken. Je kunt ook een pedaal instellen op een bepaald (hoger) volume en dit gebruiken als je een solo hebt. Dat is vaak handiger dan met je volume knop van je gitaar. En tenslotte kan je een dergelijk pedaal gebruiken om je buizenversterker (een klein beetje) te laten oversturen waardoor deze vaak beter gaat klinken.
Volume
Een volumepedaal is een pedaal waarmee je het volume van je gitaar traploos met je voet kunt instellen. Het pedaal neemt hiermee de functie over van de volumeknop van je gitaar. Volumepedalen zijn vaak zodanig gemaakt dat je gitaar er niet harder door gaat klinken, maar wel zachter. Sommige hebben ook geen stroom nodig om te kunnen werken. Je kunt een volumepedaal zowel vòòr andere pedalen als ná andere pedalen aansluiten. Als je het vòòr andere pedalen aansluit regel je alleen het volume van je gitaar dat naar deze pedalen gaat, als je het ná andere pedalen aansluit regel je zowel het volume van je gitaar als het volume van de effecten die voor het pedaal zijn aangesloten.
Boost
Een andere variant binnen deze categorie is het boost pedaal. Dat zijn pedalen waarbij je het volume op een vaste waarde kunt instellen. Bijna altijd kan je met een boost een hoger volume instellen dan het volume van je gitaar. Je kunt je gitaar met een boost pedaal dus harder laten klinken. Er zijn zogenaamde clean boost pedalen die alleen het volume verhogen, er zijn treble boost pedalen waarmee je een bepaald frequentiegebied (middengebied) harder laat klinken en er zijn boosts waarmee je ook de gain (oversturing) van je gitaar een klein beetje kunt verhogen.
Bekende gitaristen als Jimmy Page en Eddie van Halen gebruikten de voorversterker van een EP-3 Tape Echo als boost. Xotic heeft een boost pedaal gemaakt dat gebaseerd is op dit circuit. Het is een van de best verkochte pedalen van Xotic, de Xotic EP Booster. Je kunt tot maximaal 20 decibel aan volume toevoegen. Het pedaal heeft twee interne schakelaars waarmee je verschillende frequenties extra kunt benadrukken.
Amplitude
De derde categorie gitaar pedalen hebben te maken met het verloop van je gitaarsignaal. Dit wordt ook wel amplitude genoemd. Elk geluidsignaal heeft een bepaald verloop. Allereerst is er de attack, de tijd waarin de noot van stilte naar maximaal volumeniveau gaat. Dan is een periode die decay (verval) wordt genoemd, de tijd waarin de noot van maximaal volume naar ‘sustain’ gaat. Vervolgens komt de noot in een periode van sustain terecht, het constante volumeniveau van de (aanhoudende) noot. En tenslotte is er een periode van release, de tijd waarin een toon uitsterft. Dit verloop wordt ook wel ADSR genoemd (naar de eerste letters van de verschillende stadia). Dynamiek is het verschil tussen de zachtste tonen en de hardste (meest luide) tonen van je gitaar. Een ander woord voor dynamiek is ook volumeverschil.
Envelope
Gitaar pedalen die het verloop van je signaal beïnvloeden noemen we envelope (shaper) pedalen. Het zijn pedalen die het verloop beïnvloeden van je signaal door een van de stadia te veranderen. In de meeste gevallen gaat het om pedalen die de attack of juist de release beïnvloeden. Als je de attack van je gitaarsignaal aanpast en er bijvoorbeeld voor kiest om je gitaargeluid langzaam te laten aanzwellen, verandert het hele karakter van het instrument. Soms zelfs zodanig dat je het niet meer als gitaar zult herkennen.
Het meest bekende pedaal is misschien wel de Electro Harmonix Attack Decay. Het pedaal is in 1980 op de markt gekomen en onlangs als reissue opnieuw uitgebracht. Met het pedaal kan je de attack en de decay aanpassen. Verder kan je het pedaal polyfoon gebruiken (het origineel werkte alleen met enkele noten) en er zit een knop op waarmee je fuzz kunt toevoegen.
Compressor
Binnen deze categorie vallen ook compressoren. Een compressor pedaal zorgt ervoor dat de dynamiek van je signaal kleiner wordt. Luide passages worden minder luid en zachte passages worden minder zacht. Compressor pedalen worden vaak gebruikt om het signaal soepeler te laten klinken of om extra sustain te creëren. Een uitstervende noot wordt hierbij door de compressor geleidelijk luider gemaakt waardoor het klinkt alsof de noot op een gelijk volumeniveau blijft. Er zijn veel verschillende manieren waarop een compressor zijn werk kan doen. De meeste pedalen gebruiken een techniek waarbij de compressie redelijk snel optreedt (Operational Transconductance Amplifier).
Er zijn veel beroemde compressor pedalen. Een van de meest populaire, en inmiddels meer dan 80.000 keer verkocht, is de Keeley Compressor Plus. Dit pedaal wordt door velen als dé standaard beschouwd. Het pedaal heeft een Blend knop waarmee je je originele signaal kunt mixen met het compressor effect. Dat wordt gedaan om de attack van je signaal te kunnen behouden. Inmiddels hebben veel andere compressor pedalen dezelfde mogelijkheden.
Overzicht van compressor pedalen
Frequentie
De vierde categorie pedalen doen iets met de frequenties van je gitaarsignaal. Frequentie is een natuurkundige term dat gedefinieerd is als het aantal trillingen per seconde van geluid. Frequentie wordt uitgedrukt in Hz (Herz). Als luisteraar nemen we frequenties waar en vaak noemen we dit dan de toonhoogte (bij geluiden met slechts 1 toon). Als er meerdere tonen klinken hebben we het vaak over lage frequenties, midden en hoog of over klankkleur in algemene zin. Bij (elektrische 6 snaren) gitaren ligt het frequentiebereik zo rond de 80 (lage E snaar) en 6000 Hz (hoogste noot van 1350 Herz inclusief alle boventonen).
EQ
EQ (Equalization) pedalen controleren de verschillende frequenties van een signaal. Een EQ pedaal is in feite een kleine mixer waarmee je het signaal naar smaak ‘inkleurt’. Naast EQ pedalen zijn er ook veel pedalen die standaard een EQ sectie hebben. Vrijwel alle overdrive pedalen hebben standaard een Tone knop waarmee je de klankkleur kunt instellen. EQ pedalen zijn er grofweg in drie vormen: shelving – waarmee je kleine aanpassingen doet op hoge of lage gebieden, parametrische – specifieke instelbare frequentiegebieden waarbij je ook de breedte van het gebied kunt instellen en grafische – van te voren geselecteerde frequentiegebieden. Verder is het goed om het onderscheid te weten tussen passieve EQ – je kunt alleen volume in een frequentiegebied weghalen en actieve EQ -je kunt ook volume in een frequentiegebied toevoegen.
De JHS Clover is een pedaal waarmee je laag, midden en hoog van je signaal kunt instellen. Daarnaast heeft het pedaal een volume knop waarmee je het geluidsniveau kunt instellen en een DI uitgang waarmee je het signaal direct op een mengpaneel of geluidskaart kunt aansluiten.
Filter
Met een filter geef je op een radicale manier vorm aan je gitaarsignaal. Een filter zorgt ervoor dat je bepaalde frequentiegebieden helemaal niet meer hoort. Je filtert deze gebieden uit je signaal. De drie meeste gebruikte type filters zijn: LPF (Low Pass Filter), HPF (High Pass Filter) en BPF (Band Pass Filter). Met een LPF filter je de hoge tonen weg, met een HPF filter je de lage tonen weg. Een BPF zorgt voor filtering van zowel hoge als lage tonen, waarbij je een bepaald frequentiegebied over houdt (het frequentiegebied ertussen). Vaak worden filters niet statisch gebruikt maar in combinatie met beweging waarbij het frequentiegebied dat wordt gefilterd varieert. En daarnaast komt resonantie (ook wel Peak of Q genoemd op pedalen) heel vaak voor op filterpedalen. Resonantie kan je beschouwen als het karakter van het filter.
Losse filterpedalen zijn er niet verschrikkelijk veel op de Wah Wah na (zie hieronder). Er zijn wel veel pedalen die gebruik maken van filtering. Chase Bliss maakte vroeger de Condor en Death By Audio Evil Filter is een radicaal pedaal waarmee je het effect van filtering goed kunt horen. Het pedaal is daarnaast ook een fuzz.
Wah
Een voor gitaristen heel bekende categorie effecten, die gebaseerd is op het Band Pass Filter, is de Wah Wah. Hoewel oorspronkelijk bedoeld voor trompettisten is het effect met name door gitaristen als Jimi Hendrix bekend geworden. Het pedaal is eigenlijk een filter dat je met je voet bedient. Je stelt het filter constant met je voet in en creëert zou het kenmerkende Wah effect. Het belangrijkste onderdeel van een Wah is de overigens de spoel (inductor). De spoel zorgt voor het frequentiebereik en het karakter van het effect. De twee belangrijkste inductors zijn de Halo (gebruikt in de Vox Wah) en de Fasel (zit in de Dunlop Cry Baby)
De Dunlop Cry Baby is veruit het meest bekende Wah pedaal ter wereld. Inmiddels zijn er vele varianten op de markt en veel bekende gitaristen hebben een signature Cry Baby. De originele wordt ook nog steeds gemaakt en is nog steeds een van de populairste pedalen van Dunlop. Als je op zoek bent naar je eerste gitaar pedaal is dit er wellicht een!
Talk
Tenslotte zijn er ook nog zogenaamde talk en vocoder pedalen binnen deze categorie. Talk pedalen (het effect dat Peter Frampton gebruik in Show me the Way en Richie Sambora in Living on a Prayer) borduren verder op het vocale effect van een wah wah pedaal. Met een talk pedaal produceer je het effect daadwerkelijk ook met je mond. Een talk pedaal is eigenlijk een speaker dat het signaal via een buis naar je mond brengt. Met je mond creëer je het effect dat vervolgens door een microfoon versterkt wordt. Naast talk pedalen zijn er ook vocoder pedalen voor gitaar. Dat zijn pedalen die op elektronische wijze ongeveer hetzelfde effect tot stand brengen. Hier creëer je het effect met knoppen en niet met je mond.
Talk en vocoder pedalen zijn nooit echt populair geworden zoals bijvoorbeeld wah wah pedalen dat wel zijn. Er zijn ook niet heel veel fabrikanten die ze nog op de markt brengen. Electro Harmonix heeft een uitgebreid Vocoder pedaal, de EHX V256 Vocoder en daarnaast is er de EHX Stereo Talking Machine. Met dit laatste pedaal kan je verschillende vocale klankopties kiezen als bijvoorbeeld AH-OO, EE-ER of OW-EE. Het pedaal is gebaseerd op 2 Band Pass Filters en is stereo.
Tijd
De vijfde categorie effectpedalen is gebaseerd op tijd. Het zijn pedalen die de tijd manipuleren, tijd uitrekken, herhalingen in de tijd creëren, de tijd stilzetten of tijd gebruiken om ruimte te creëren. Samen met effecten die gebaseerd zijn op vervorming en modulatie (zie hieronder) is het een van de meest populaire categorie gitaarpedalen. Vrijwel elke fabrikant heeft wel een of meerdere pedalen die in deze categorie vallen.
Delay
Allereerst is er het delay pedaal. Een delay produceert een (exacte) kopie van het geluid dat er in gaat en laat deze kopie iets later horen. In spreektaal noemen we dat een echo, in een echoput hoor je jezelf iets later praten. Dat doet een delay pedaal ook maar dan met je gitaarsignaal, het vertraagd het naar een later moment. Delay pedalen zijn er in allerlei soorten en maten, je kunt ze grofweg onderscheiden in drie verschillende types: tape, analoog of digitaal. Echte tape delays zijn er vrijwel niet in pedaalvorm, er zijn wel veel pedalen die het effect nabootsen. Analoge en digitale delays zijn er echter volop. Een analoog delay pedaal heeft meer warmte (iets verlies in hoge tonen) dan een digitale delay, die een ‘exacte’ kopie produceert. Maar tegenwoordig hebben veel digitale delays mogelijkheden om die warmte digitaal te creëren.
Een van de meest bekende analoge delays is de Deluxe Memory Man van Electro Harmonix. De Memory Man is in 1976 uitgebracht en is inmiddels door zeer veel bekende gitaristen gebruikt. Denk aan The Edge van U2 en Ed O’Brien van Radiohead. Er zijn inmiddels ook veel varianten op de markt gebracht. Een van de meest populaire variant blijft echter de Deluxe Memory Man waarin ook de mogelijkheid zit om echoes te moduleren.
Reverb
Reverb of galm is een andere zeer populair gitaar pedaal dat op ‘tijd’ gebaseerd is. Een reverb pedaal creëert ruimte door het signaal in zeer veel kleine echoes met verschillende lengtes te verdelen. Deze echoes en het onbewerkte signaal worden vervolgens gemixt en hierdoor ontstaat één geheel waarmee een ruimte wordt nagemaakt. Door ruimtes te bewerken met EQ krijg je verschillende soorten galmen die bekend staan onder namen als Room, Hall, Plate. Vrijwel alle Reverb pedalen zijn digitaal omdat er veel rekenkracht nodig is voor dit effect. Een aantal fabrikanten maakt reverb pedalen die gebaseerd zijn op de springveer zoals je die bij sommige buizenversterkers aantreft. Die heten dan ook vaak spring reverb.
De J Rockett Boing is gebaseerd op de galm van sommige Fender buizenversterkers. Een springveer galm is een populair effect dat op veel populaire nummers te horen is. De Boing is geen gecompliceerd effectpedaal met maar één knop: intensity. Het is ook een lekkere grote knop, zodat je deze zelfs met je voet kunt bedienen. Handig als je in een live optreden net iets meer of minder reverb nodig hebt.
Freeze
Freeze pedalen doen iets bijzonders met de tijd, ze zetten het namelijk stil. Er wordt een klein stukje van het gitaarsignaal gekopieerd en eindeloos (totdat je het pedaal uitzet) herhaald. Hier komt de naam van deze categorie ook vandaan, het geluid wordt als het ware bevroren in de tijd. Er zijn pedalen die alleen enkele passages kunnen bevriezen en er zijn pedalen die meerdere lagen kunnen bevriezen waarmee je een soort geluidstapijt kunt maken.
Het Gamechanger Audio Plus pedaal is een bijzonder freeze pedaal waarmee je met je voet het geluid kunt bevriezen. Het pedaal ziet er exact uit als een sustain pedaal van een piano en heeft ook dezelfde functie. Er zitten verder knoppen op waarmee je het begin (rise) en einde (tail) kunt instellen en de mate waarin het effect gemixt wordt met de onbewerkte gitaargeluid (blend).
Looper
Tenslotte vallen ook looper pedalen in deze categorie. Met een looper kan je snel je gitaar opnemen en weer afspelen. Je kunt er muzikale ideeën mee uitwerken of je kunt het op het podium gebruiken om jezelf te begeleiden (zoals bijvoorbeeld Ed Sheeran dat doet). Looper pedalen zijn er in alle vormen en maten, van zeer simpele tot uitgebreide, kolossale varianten waarmee je vrijwel elk onderdeel kunt manipuleren.
De Electro Harmonix Looper 360 is een simpel looper pedaal waarmee 360 seconden (6 minuten) mee kunt opnemen. Deze 6 minuten worden verdeeld over 11 afzonderlijk loops die je met de Loop draaiknop kunt bereiken. Hiermee wordt het opnemen van een loop en het vervolgens overdubben een fluitje van een cent.
Modulatie
De zesde categorie effecten kent veel verschillende varianten, het gemeenschappelijke element van deze varianten is modulatie. Modulatie is de automatische (cyclische) beweging van een onderdeel van een effect. Een tremolo pedaal is bijvoorbeeld gebaseerd op het effect waarbij volume harder en zachter wordt met een bepaalde snelheid. Modulatie heeft met beweging te maken en modulatie effecten maken heel vaak gebruik van een modulatie met relatief lage snelheden. De meest bekende modulator is een zogenaamde low frequency oscillator (LFO). Vrijwel alle pedalen die gebaseerd zijn op een LFO kennen in ieder geval knoppen waarmee je de snelheid (speed) en diepte (depth) kunt instellen.
Tremolo
Het eerste pedaal in deze reeks is het tremolo pedaal. Zoals hierboven al vermeld is dit een modulatiepedaal dat gebaseerd is op constant herhalende variatie in volume. Het effect wordt harder en zachter in een constant en cyclisch patroon. Tremolo is ook een van de oudste effecten. Een van de eerste tremolo effecten is uit 1941 en komt van DeArmond, in de jaren 50 starte Fender met het toevoegen van tremolo aan Fender versterkers.
Naast traditionele (volume) tremolo pedalen zijn er ook zogenaamde harmonische tremolo pedalen. In een harmonisch tremolo pedaal wordt het gitaarsignaal in tweeën verdeeld in een hoog en een laag gedeelte. Het volume van zowel de hoge als de lage frequenties wordt gemoduleerd zodanig dat er altijd een gedeelte van het signaal te horen is (‘uit fase’ noemen ze dat). Het gitaarsignaal zal bij een harmonische tremolo dus nooit helemaal stil worden, in tegenstelling tot een normale tremolo waar dit wel plaatsvindt.
Een van de beste harmonische tremolo’s van dit moment is de Jam Pedals Harmonious Monk. Het pedaal klinkt geweldig en heeft een aantal leuke features. Allereerst heeft het pedaal twee schakelaars, waarmee je kunt kiezen voor een subtiel effect of een intens effect met stotterende, staccato-pulsen die drama aan je muziek toevoegen. Daarnaast zit er een extra voetschakelaar op, waarmee je direct toegang hebt tot twee snelheden. Het pedaal heeft verder nog drie interne knoppen waarmee je de EQ naar wens kunt vormgeven, en de mogelijkheid om het algehele uitgangsniveau te verhogen of juist te verlagen.
Vibrato
Een vibrato pedaal produceert een effect waarbij de toonhoogte van het gitaarsignaal met een bepaalde diepte en snelheid constant fluctueert. Vibrato treedt van nature op bij het gebruik van tapes (magnetische banden) die ouder worden. De afspeelsnelheid van tapes fluctueert een klein beetje waarmee een soort zwevend effect ontstaat. Op vrijwel alle vibrato pedalen zit een knop waarmee je de diepte (de mate waarin de toonhoogte afwijkt van het origineel) en een knop waarmee je de snelheid van het effect kunt regelen.
In verhouding tot veel andere effecten zijn er relatief weinig vibrato effecten. Het effect zit wel vaak op chorus effecten, waarom dat is lees je hieronder. Earthquaker Devices Aqueduct is een vibrato effect met verschillende presetmodes. In de eerste vijf presets zitten verschillende golfvormen voor de LFO die het vibrato effect aanstuurt. In de laatste drie presets zit een aantal aanraakgevoelige modes waarmee het effect aangestuurd wordt door de kracht waarmee je je snaren aanslaat.
Chorus
Chorus is onmiskenbaar verbonden met de jaren 80 van de volgende eeuw, het is het geluid van de jaren 80. Het chorus effect treedt op als je het vibrato effect zoals hierboven beschreven combineert met het originele, onbewerkte signaal. Door beide signalen te combineren ontstaat een kamerbreed effect waarbij het lijkt alsof er meerdere gitaristen tegelijk spelen. Veel chorus effectpedalen hebben een mix knop waarmee je het bewerkte (vibrato) signaal kunt mixen met het originele, onbewerkte signaal. Draai deze knop helemaal open (of dicht, afhankelijk van de manier waarop de knop op het pedaal werkt) en je hoort alleen het (vibrato) effect.
Er zijn zeer veel chorus effecten, een bekend effect dat met name geassocieerd wordt met Curt Kobain is de Electro Harmonix Small Clone. Het effect komt uit 1979 en wordt nog steeds door Electro Harmonix gemaakt. Het is een buitengewoon simpel pedaal met maar één draaiknop – Rate en een schakelaar – Depth. Met de Rate knop stel je de snelheid in en met de Depth schakelaar kan je kiezen hoeveel je van het effect hoort (weinig of veel).
Flanger
Dan zijn we aanbeland bij een effect dat door sommigen nog wel eens verward wordt met chorus. Qua klank heeft het er ook wel wat van weg. Een flanger is een effect waarbij het originele signaal gekopieerd wordt en vertraagd. De vertraging wordt vervolgens gemoduleerd, vaak door een LFO. Hierdoor treden zogenaamde kamfiltereffecten op. Flanging werd in de jaren 50 al gebruikt in studio’s en door Les Paul maar de term kent zijn oorsprong in 1966 en is ontstaan in de Abbey Road-studio. Door tijdens het afspelen van twee tapes met exact hetzelfde signaal de rand van een van de spoelen (flange) aan te raken, ging die spoel tijdelijk langzamer draaien, waardoor een korte vertraging ontstond. Het flange-effect werd gecreëerd door beide tapes weer samen te mixen.
Een goede flanger met een zeer gunstige prijs/kwaliteitverhouding is de Foxgear Maitresse. De klank van deze flanger zit een beetje tussen chorus en flanger in. Het is een pedaal met drie knoppen: Feedback, Rate en Depth. De Feedback knop is er voor de hoeveelheid feedback, draai deze knop helemaal naar rechts en er treedt zelfoscillatie op. Met de Rate knop stel je de snelheid van het flanger effect in. De Depth knop controleert de diepte van het effect.
Phaser
Een ander modulatie effect dat gebaseerd is op faseverschillen is de phaser. Het lijkt vrij veel op een flanger alleen het effect is meer te controleren. Een phaser maakt gebruik van filters die de fase van het signaal beïnvloedt. Het aantal filters van een phaser is bepalend voor de klank, hoe meer filters hoe meer kamfiltering. Hierbij heeft een phaser vaak minder kamfiltering dan een flanger. Door de frequenties te moduleren ontstaat vervolgens het phaser effect. Het verschil tussen een flanger en phaser is wellicht wat ingewikkeld uit te leggen, maar als je het hoort zijn de verschillen wel duidelijk herkenbaar.
De MXR Phase 90 is nog altijd een van de meest bekende phasers van dit moment. Het effect is ongeveer 40 jaar geleden voor het eerst geïntroduceerd en wordt nog altijd door zeer veel bekende gitaristen gebruikt, waaronder David Gilmour en Jimmy Page. Eddie Van Halen was er ook zot op en heeft ook een speciale signature versie van dit pedaal.
Ring Modulatie
Dan zijn we aangekomen bij Ring Modulatie. Dit is een verzameling pedalen met een selecte groep liefhebbers en een (iets grotere) groep mensen die het verafschuwen. Kortom, je moet er van houden. Het effect houdt het midden tussen modulatie en effecten gebaseerd op toonhoogte. Ring modulatie is eigenlijk een wiskundig effect dat gebruik maakt van twee signalen. Het eerste signaal is je gitaargeluid, we noemen dat de modulator. Het tweede signaal is de carrier en bevindt zich in het pedaal. Vrijwel altijd kan je de frequentie van de carrier op het pedaal instellen. Vervolgens worden de twee signalen zowel opgeteld (sum) als afgetrokken (difference). Deze twee nieuwe signalen komen vervolgens uit de ring modulator. Vrijwel altijd is er weinig relatie tussen het signaal dat er in gaat en wat er uitkomt en klinkt het vrij atonaal.
Er zijn niet heel veel ringmodulators op de markt. De meest bekende is misschien nog wel die van Moogerfooger. Daarnaast is er de Electro Harmonix Ring Thing. Het is een vrij uitgebreid pedaal waarmee je veel modulatie effecten kunt maken, denk hierbij aan octaven, tremolo en vibrato. Daarnaast kan je er ook aparte en unieke effecten mee maken, het pedaal is dan ook met name geschikt voor experimentele gitaristen.
Vibe
Een effect dat qua klank een beetje tussen chorus en phaser in zit is de vibe. Als je nog nooit een (Uni)vibe hebt gehoord check dan Jimi Hendrix’ Machine Gun, of het nummer Breathe van Pink Floyd. Het circuit van een vibe heeft de meeste overeenkomsten met het circuit van een phaser. Het verschil zit in de wijze waarop de filters in een vibe worden ingesteld. Bij een phaser zorgt elk filter voor een min of meer gelijke faseverschuiving, bij een vibe is elk filter zodanig ingesteld dat er verschillende faseverschuivingen in het signaal zijn.
Verder hoor je het effect bij lage snelheden vaak minder goed en dat is de reden dat vibes vaak hogere snelheden hebben dan phasers. De meest bekende vibe is overigens de Uni-vibe van Shi-Ei. Deze is zo bekend geworden dat veel mensen het vaak over een Uni-vibe hebben wanneer ze een vibe bedoelen (vergelijkbaar met mensen die om Spa vragen en bronwater willen).
Een aantal merken heeft vibe pedalen in het assortiment, Fulltone heeft de Mini Deja Vibe en de MDV-3. Jam Pedals heeft de populaire Retrovibe en dan is er nog de MXR Uni-Vibe. Het is een pedaal dat zowel hardcore Uni-Vibe fanaten als moderne spelers zal bekoren. Het heeft een eenvoudige interface met drie knoppen waarmee je het effect naar wens kunt instellen.
Rotary
De laatste soort in deze categorie betreft het rotary effect. Rotary pedalen zijn gebaseerd op ronddraaiende Leslie speakers die gebruikt worden voor om het geluid van Hammond orgels te verbeteren. De speaker bestaat uit twee luidspreker secties, een voor de hoge en een voor de lage tonen. De luidsprekers draaide in tegengestelde richting rond met een bepaalde snelheid. De Leslie had hierbij twee snelheden waaruit je kon kiezen, langzaam en snel. En verder duurde het enige tijd om om te schakelen van langzaam naar snel en andersom. Het effect is nog steeds ongekend populair en dan met name bij Blues gitaristen (en organisten uiteraard).
De Strymon Lex is een rotary effect waarbij het effect op een bijzonder authentieke manier, digitaal wordt nagemaakt. Het pedaal heeft draaiknoppen waarmee je de hoge tonen kunt instellen en de gain. Verder kan je de snelheid instellen (alleen die van de Fast Rotor) en je kunt de afstand van de microfoon bepalen.
Toonhoogte
De laatste categorie pedalen doen allemaal iets met de toonhoogte van je gitaarsignaal. Pedalen in deze categorie voegen noten toe, veranderen je signaal compleet, maken een basgitaar van je gitaar, zorgen voor harmonieën of zorgen er voor dat je je gitaar in het geheel niet meer herkend. Vrijwel alle pedalen in deze categorie maken gebruiken van zogenaamde ‘tracking’. Tracking wil zeggen dat een pedaal de toonhoogte van het binnenkomende signaal moet herkennen en vervolgens moet verwerken. Daar gaat enige tijd overheen (er ontstaat dus vertraging) en niet alle pedalen hebben een even goede tracking.
Octaver
De eerste serie pedalen voegen een of meerdere octaven toe aan je signaal. Een octaaf is dezelfde noot die je speelt maar dan hoger (of lager). De toon wordt dus getransponeerd naar een hoger of lager octaaf. Er zijn pedalen die maar één octaaf toevoegen en er zijn pedalen die meerdere octaven kunnen toevoegen. De meeste octavers zijn digitaal, maar er bestaan ook analog octavers. Deze pedalen zijn monofoon en je kunt dus maar 1 noot tegelijk spelen. Vaak moet je hierbij je spel enigszins aanpassen omdat dit soort pedalen heel gevoelig is voor bijgeluiden. Veruit de meeste octavers zijn echter digitaal en gebruiken tracking om het effect te creëren. Octavers worden vaak in combinatie met fuzz of distortion gebruikt en er zijn dan ook veel octave/fuzz pedalen.
Earthquaker Devices Tentacle is een analoge octaver zonder knoppen. Het pedaal kan maar één ding en dat is een octaaf hoger produceren dan de toon die je speelt. Het pedaal is goed te combineren met fuzz of distortion en produceert dan geweldige geluiden.
Pitch Shifter en harmonie
Zoek je iets meer dan alleen een octaaf, gebruik dan een pitch shifter. Met een pitch shifter kan je elk interval creëren dat je wilt, dus niet alleen octaven maar ook kwarten en kwinten. Op de meeste pitch shifters stel je het interval in met een knop. Je kunt hierbij kiezen uit alle intervallen uit de Westerse toonladders: halve toon, hele toon, terts, kwart etcetera. Met een pitch shifter meng je je gitaarsignaal met het effect en kun je dus meerdere noten spelen, terwijl je er maar 1 speelt. Veel pitch shifters zijn polyfoon, dat wil zeggen dat je ook akkoorden kunt spelen.
Bij pitch shifters is het wel zo dat de intervallen die je kiest niet automatisch ook betekent dat deze in dezelfde toonsoort belanden. Hiervoor heb je een harmony pedaal nodig. Op een harmony pedaal kan je ook de toonsoort kiezen en worden alle aanpassingen in toonhoogte binnen de toonsoort gedaan die je kiest.
De Electro Harmonix Pitch Fork is een goede pitch shifter waarmee je tot drie octaven boven of onder de noot die je speelt kunt maken. Je kunt er zelfs 2 simultane tonen mee creëren wanneer je de Dual schakelaar gebruikt. Het pedaal heeft goede tracking en is bovendien polyfoon.
Overzicht van pitch shifter pedalen
Synth
Dan zijn we aanbeland bij de laatste serie pedalen, zogenaamde synth pedalen. Dat zijn pedalen waarmee je je gitaar omtovert tot iets totaal anders. Synth pedalen zijn er in veel verschillende vormen: pedalen waarmee je je gitaar klinkt als een piano, sitar of hammond orgel, pedalen waarmee je gitaarsignaal gebruikt wordt om een analoge synth mee te creëren en pedalen die instrumenten op zichzelf zijn. De meeste pedalen hebben elementen van de manier waarop analoge synthesizers werken. Dat betekent één of meerdere waveformen die je kunt kiezen, filters om het signaal te bewerken en envelopes waarmee je het verloop van het effect kunt beïnvloeden.
De meeste synth pedalen zijn overigens monofoon, een uitzondering hierop is de Meris Enzo. Dit is een polyfoon synth pedaal waarmee je rijke en complexe klanktapijtjes kunt maken. Het is misschien wel een van de beste synth pedalen van dit moment.
Tot slot
Ik hoop dat je hiermee een overzicht hebt gekregen van de verschillende soorten gitaarpedalen die er op dit moment te koop zijn. Er zijn overigens nog wel meer soorten, maar de meeste pedalen vallen wel in een (of meerdere) van bovenstaande categorieën. Veel succes met de zoektocht en als je dit artikel helemaal tot hier hebt gelezen dan hoor ik graag wat je er van vindt. Laat het even weten in de comments hieronder. Ook als ik nog iets heb gemist hoor ik het graag!
Mooi overzicht! Bedankt voor de moeite die je hebt genomen om dit op een rijtje te zetten.
Had geen idee , wat je met pedalen allemaal kan doen , julie hebben met deze publicatie veel duidelijk gemaakt.
Top, dank!