Gain stacking – of het stapelen van gain pedalen – is een methode waarmee veel gitaristen hun ultieme en unieke gitaargeluid maken.
Veel gitaar effecten beïnvloeden de gain van je signaal, waarbij gain de hoeveelheid versterking van je gitaarsignaal is binnen een systeem. Gain is niet hetzelfde als volume, het volume is het uiteindelijke uitgangsniveau van het signaal. Wanneer je meerdere gitaar effecten – die de gain van je signaal beïnvloeden – achter elkaar aansluit doe je aan gain stacking. Je stapelt verschillende gain niveau’s met als doel om een gecontroleerd overstuurd geluid te creëren.
Welke pedalen zijn geschikt om te stapelen?
Naast overdrive en distortion pedalen kan je hiervoor ook preamps, boosts of andere effecten gebruiken die de gain van je signaal beïnvloeden. En niet in de laatste plaats is je versterker zelf ook een ‘effect’ die de gain van je signaal beïnvloedt. Om ervoor te zorgen dat deze gestapelde effecten goed klinken moet je ze wel iets anders gebruiken dan wanneer je ze individueel gebruikt.
Wat is het nut van gain stacking?
Maar voordat we gaan behandelen hoe het precies werkt is het verstandig om eerst de vraag te beantwoorden wat überhaupt het nut is van gain stacking. Gain stacking heeft namelijk een aantal voordelen. Allereerst kun je bij lagere volumes vaak een zeer muzikale overdrive krijgen. Wanneer je de gain op verschillende ‘gestackte’ pedalen laag instelt ontstaat een heel lekker ‘edge-of-breakup’ geluid.
Verder kan je door slimme combinaties van pedalen veel hogere vervormingsniveaus uit je pedalen halen. Metalgitaristen willen nog wel eens Tubescreamer aansluiten op een al heftig overstuurde versterker waarmee ze nog meer vervorming krijgen. Ten derde kunnen kleine veranderingen in combinatie of volgorde van pedalen grote verschillen opleveren. Dat is handig als je bijvoorbeeld zowel de muziek van Hendrix als die van Led Zeppelin speelt.
Gain stacking werkt vaak het beste met een cleane versterker
Wanneer je je (buizen)versterker zodanig hebt ingesteld dat deze bijna begint te oversturen betekent dit dat er weinig headroom is. Elke kleine toename in volume kan door de versterker eigenlijk niet meer verwerkt worden en zorgt voor extra oversturing en meer compressie. Als je in deze situatie een aantal gain pedalen aan zet zal dit er voor zorgen dat de oversturing richting het maximum gaat en er een modderig geluid ontstaat met veel compressie. Het is dus aan te raden om je versterker redelijk clean in te stellen waarmee er genoeg speelruimte is voor de pedalen.
Volgorde van gain pedalen
Het meeste eenvoudig is om met een (clean) boost en een overdrive te beginnen. Plaats de boost voor de overdrive en de volume van de boost zal de mate van oversturing van de overdrive versterken. Plaats je de boost achter de overdrive dan zal de boost alleen het totale volume verhogen. Hierbij ga ik er van uit dat je een cleane versterker gebruikt met voldoende headroom. Er zijn geen harde regels als het gaat om de volgorde van pedalen in gain stacking, het is een kwestie van experimenteren en je oren gebruiken. Er is een vrijwel oneindige combinatie van pedalen mogelijk. In het algemeen geldt dat het pedaal dat als laatste in de keten is aangesloten het meeste effect heeft op je eindsignaal. Het pedaal dat (of de pedalen die) je ervoor aansluit wijzigt de klank van dit pedaal.
EQ na je gain pedalen
Het meest lastige van gain stacking is niet zozeer het volume van het signaal maar de EQ. Als je bijvoorbeeld twee pedalen gebruikt die qua klankkleur vergelijkbaar zijn is de kans groot dat je een enorme boost krijgt in dat frequentiegebied en dat klinkt niet prettig. Het is dus zaak om complementaire pedalen te combineren of gebruik te maken van een of meerdere transparante of clean boosts. Verder kan het toevoegen van een EQ pedaal als laatste in de keten ook helpen om het geluid verder naar wens in te kleuren.
Voorbeelden van gain stacking
Om je een beetje op weg te helpen geef ik hieronder een aantal voorbeelden van gain stacking. Zoals gezegd zijn er nog veel meer mogelijkheden. Het is met name een kwestie van zelf experimenteren en goed luisteren naar het eindresultaat.
Tubescreamer in een Big Muff
Een Tubescreamer heeft van zichzelf een lekkere midrange bump. Een Electro Harmonix Big Muff heeft juist veel hoog en laag en veel minder mid range. Door een Tubescreamer aan te sluiten op een Big Muff krijg je een meer gebalanceerd fuzz geluid. Draai de gain van de Tubescreamer naar beneden en het volume omhoog en luister goed waar de sweet spot ligt. De Muff wordt merkbaar beïnvloed door het EQ-profiel van de Tube Screamer en krijg wat meer punch.
Boost pedaal in een boost pedaal
Een boost pedaal zorgt voor meer volume in je signaal. Wanneer je twee boost pedalen combineert en het volume van het eerste boost pedaal in de keten opendraait zal je horen dat het tweede boost pedaal langzaam gaat oversturen. De oversturing die hierbij ontstaat lijkt op de oversturing van een buizenversterker, zeker als je kiest voor een boost met een transistor circuit. Je krijgt een klein beetje compressie en een overdrive die bijzonder goed reageert op volumeverschillen in je spel. Sla de snaren hard aan en je krijgt de volle oversturing, sla zacht aan en je hebt een bijna clean geluid.
Echoplex EP-3 in een distortion pedaal
De Maestro Echoplex EP-3 is een beruchte tape echo met preamp die door veel gitaristen in de loop der jaren is gebruikt. Een echte EP-3 gaat inmiddels voor duizenden euro’s over de toonbank, maar gelukkig zijn er diverse betaalbare gitaar effecten gebaseerd op de EP-3. Kijk bijvoorbeeld eens naar een Catalinbread Belle Epoch Deluxe of een Dunlop EP101. Het is met name de combinatie van tape echo en preamp die ervoor zorgt dat de distortion (die je achter de Echoplex aansluit) helemaal verzadigd raakt. Eddie van Halen was een fervent gebruiker van deze combinatie van effecten.
Klon (kloon) in een Dumble (kloon)
Als laatste voorbeeld ga ik in op de combinatie van een klon pedaal en een Dumble versterker. Beide zijn helaas voor gewone stervelingen onbetaalbaar, maar gelukkig zijn er betaalbare opties. Gebruik een Wampler Tumnus of een J Rockett Archer als klon pedaal en bijvoorbeeld een Wampler Euphoria of een Vertex Steel String als Dumble pedaal. Het laag midden en de warmte van de klon kloon complementeert de natuurlijk overdrive van de Dumble overdrive.
Meer over gain stacking
Wi je nog maar weten over het stapelen van gain pedalen check dan twee onderstaande videos van Brian Wampler en Rhet Shull. Happy stacking!